Het Rijksmuseum van Oudheden (RMO) is het nationale archeologiemuseum van Nederland. Het is gevestigd in een oud herenhuis en begijnhof, een monumentaal gebouwencomplex in eigendom van de Staat (Rijksgebouwendienst), aan het Rapenburg te Leiden.
Afdeling Oude Egypte
De Egyptische collectie van het Rijksmuseum van Oudheden is een van de grootste en meest complete verzamelingen van Oud-Egyptische kunst ter wereld. In de centrale hal van het museum is een tweeduizend jaar oude, vrijwel complete Egyptische tempel (uit het dorpje Taffeh) herbouwd. Deze tempel, die gratis te bezichtigen is, is Nederland ten geschenke gegeven door de Egyptische overheid als dank voor de bijdrage tijdens een UNESCO-reddingsoperatie om tientallen monumenten te verplaatsen die bedreigd werden door het wassende water van het Nassermeer bij de bouw van de Hoge Aswandam.
Onder de topstukken van de Egyptische afdeling vallen verder de dubbele sarcofaag (een kalkstenen binnenkist en een granieten buitenkist van vizier uit het Oude Rijk, de mastaba van Hetepherachet uit de vijfde dynastie en een set van drie grafbeelden van Maya en Merit uit de veertiende eeuw voor Christus.
Daarnaast beschikt het museum over een grote collectie papyri, steles uit het Middenrijk, oesjabti's en mummies van zowel dieren als mensen
Afdeling Oude Nabije Oosten
Op de eerste etage bevindt zich de zaal met archeologische voorwerpen die afkomstig zijn uit het Oude Nabije Oosten. Het gaat hier om de materiële overblijfselen van verschillende volkeren die ontstonden tussen 3000 voor Christus en de komst van Alexander de Grote in de vierde eeuw voor Christus, zoals de Sumeriërs, Akkadiërs, Babyloniërs, Assyriërs, Hettieten en Perzen.
Tot de topstukken van deze afdeling behoren onder andere een beeld van stadsvorst Gudea van Lagash, een Sumerisch beeld van een biddende man uit circa 2200 v.Chr. en een beschilderde sierschelp van onbekende oorsprong.
Afdeling Klassieke Wereld
Oude Griekenland
Het museum beschikt over een ruime collectie vazen, beeldjes en gebruiksvoorwerpen uit het Griekse gebied. Er is vooral aardewerk te zien en een aantal marmeren en terracotta beelden. Een recent topstuk vormt een Grieks panoplie uit de vierde eeuw.
Etrurië
Het Rijksmuseum van Oudheden beheert een van de belangrijkste Etruskische collecties in Nederland. De collectie kwam in de 19e eeuw tot stand door de inspanningen van C.J.C. Reuvens en J.E. Humbert. Voor de Leidse collectie is een beperkte ruimte gereserveerd. De vaste tentoonstelling omvat onder meer een aantal bronzen spiegels en bronzen gereedschap, bucchero-aardewerk, edelsmeedkunst (gouden fibulae), antefixen, aardewerken en vooral bronzen ex voto's (met als topstukken een grote, massief bronzen jongen met gans en een 37 cm hoge bronzen strijder), Villanova-urnen en -gebruiksvoorwerpen, een canope uit Chiusi, een terracotta sarcofaag en een verzameling albasten en tufstenen askisten uit Volterra. Een groot deel van de Etruskische collectie bevindt zich in het depot van het museum.
Romeinse Rijk
De Romeinse vondsten zijn verdeeld over twee etages met op de eerste etage de Klassiek Romeinse afdeling en op de tweede verdieping de provinciale vondsten uit Nederland. Om een maquette van een huizenblok uit Pompeii staan allerhande voorwerpen uit huizen van gegoede Romeinse burgers, inclusief mozaïeken, godenbeeldjes en andere voorwerpen. Er is een zogenaamde columbarium ingericht met askisten en hét topstuk is een beeld van keizer Trajanus dat in de Tunesische stad Utica in de omgeving van Tunis is gevonden.
Afdeling Nederland
Het museum geeft een doorlopend overzicht van de Nederlandse materiële cultuur tot aan de middeleeuwen. Het beheert een minuscule tekening die als de oudste van Nederland wordt beschouwd, een gereconstrueerd lichaam van de oudste Nederlander: een vrouw die de bijnaam Trijntje heeft gekregen en grafvondsten van lokale stamleiders uit Oss en Wijchen. Zie ook Vorstengraf (Oss).
De Romeinse afdeling is in drie delen verdeeld met militaire voorwerpen, alledaagse voorwerpen - daar staat de beroemde sarcofaag van Simpelveld - en religieuze voorwerpen waaronder een deel van de enorme collectie altaren gewijd aan de godin Nehalennia die in Zeeland zijn gevonden. Op de middeleeuwse afdeling is onder andere een zilverschat te vinden en veel voorwerpen die afkomstig zijn uit de belangrijke handelsplaats Dorestad. De fibula die daar gevonden is is de mooiste ooit in Nederland gevonden.
Wetenschappelijk onderzoek
Het overgrote deel van de collectie van het Rijksmuseum van Oudheden is aangekocht. Echter, het RMO heeft zich altijd ingezet op het terrein van de archeologie. Niet voor niets was de eerste directeur van het museum ook de eerste hoogleraar archeologie in Nederland. In de afgelopen decennia zijn er diverse spraakmakende vondsten gedaan bij opgravingen waar het RMO een aanzienlijk aandeel in had, zoals die in Tell Sabi Abyad in Syrië en in Saqqara in Egypte.
Rapenburg 28
2311 EW Leiden
tel.: 071 - 5163 163