Workshop Stoïcijnse filosofie 2 en 3 november 2013 (drie dagdelen).
Groningen
- Workshop Stoïcijnse filosofie 2 en 3 november 2013 (drie dagdelen).
Volgens de Stoïcijnse filosofen veroorzaken onware gedachten vervelende
en destructieve emoties als woede, teleurstelling, jaloezie en schuldgevoel.
Wie lijdt aan zulke emoties heeft geen ruimte om zich rustig en gelukkig te
voelen. In deze workshop zal Miriam van Reijen concreet laten zien hoe de
eigen gedachten de negatieve emoties doen ontstaan, en hoe kritisch denken
(filosoferen) deze kunnen laten verdwijnen en zelfs voorkomen. Dit gebeurt
mede aan de hand van eigen situaties en voorbeelden van de aanwezigen.
Docente: Miriam van Reijen (1946) is afgestudeerd in de sociale filosofie en
ethiek (Nijmegen 1974) en in de cultuur- en godsdienstsociologie (Nijmegen
1983). Sinds 2010 verzorgt zij als hoofddocent een opleiding Filosofie in de
Praktijk op de Internationale School voor Wijsbegeerte in Leusden.
'Stoïcijns' wordt in de volksmond en in de media vaak opgevat als gevoelloos en ook als onverschillig en berustend. Als we de stoïcijnse filosofie echter nader bekijken, blijkt het tegendeel waar. In dit weekeinde wordt uitgelegd en in de praktijk gedemonstreerd dat dit op een misverstand berust. Negatieve emoties vreten energie; vanuit gemoedsrust, met het volle verstand en gemotiveerd door kan men effectiever handelen. De stoïcijnse filosoof Epictetus (55-135) schreef: Mensen lijden nooit door de gebeurtenissen of door andere mensen, maar alleen door hun eigen gedachten over die gebeurtenissen en die andere mensen. Dat geldt dus alleen voor de emoties die 'lijden' zijn, niet voor je rustig, goed en gelukkig voelen. En hij schreef: 'Geef me de moed om alles te accepteren wat niet in mijn vermogen ligt, de energie om alles te veranderen wat wel in mijn vermogen ligt, en de wijsheid om tussen die twee te onderscheiden.' Het niet lijden aan emoties is dus een voorwaarde om je energie te bewaren en om je effectief in te zetten om zoveel mogelijk te bereiken wat je wilt. Dit onderscheid kunnen zien en accepteren tussen wat wel en niet in je vermogen ligt is de kunst, de levenskunst!
In het weekeinde wordt een algemene inleiding gegeven in de stoïcijnse filosofie. Gevoel is veel ruimer dan emoties. E¬mo¬ties berusten altijd op onware gedachten, die op gespannen voet staan met de werkelijkheid. Onder elke emotie ligt een typisch gedachtepatroon. Er wordt uitleg gegeven over de A-B-C-D-E- methode, en het verschil van het filosofische werken daarmee en de psychologische rationaliteitscriteria. Het gaat in dit weekeinde om werkelijk filosofisch te leren kijken en werken, dat wil zeggen dat het altijd gaat om zelfkennis, de eigen gedachten bewust te worden, inzicht krijgen, en er kritisch naar leren te kijken om de eigen gedachten te toetsen op waarheidsaanspraken. Na(ast)de filosofie en theorie gaan we aan de hand van eigen voorbeelden kijken en toetsen of en hoe dit werkt. a. Het ontstaan, de aard en werking van negatieve emoties die te maken hebben met opvattingen over zichzelf: angst (zenuwachtig, stress, onzeker, onrustig, spanning) vooraf en schuldgevoel/ schaamte achteraf. In praktijk brengen aan de hand van eigen situaties met voorbeelden van angst/zenuwachtig en schuldgevoel. - Bang. 'De mens vreest vaak het meest door het lijden dat hij vreest en dat nooit op komt dagen'.Twee wegen om angst te voorkomen en elimineren, afhankelijk van de twee gedachten die angst veroorzaken. - Schuldgevoel: berust altijd op de idee dat iemand zelf iets niet had mogen doen, of anders had moeten doen. En die idee is altijd onwaar, onterecht. Met twee eenvoudige vragen aan onszelf en anderen rekenen we voor altijd af met schuldgevoel! b. Ontstaan en werking van negatieve emoties die te maken hebben met opvattingen over anderen en de wereld: - Irritatie/woede. Epictetus en Seneca: Een juist inzicht in de wereld en in andere mensen, wat men wel en niet kan verwachten, wat er wel en niet kan gebeuren, voorkomt ergernis en verwijt. Het gaat erom de woede te voorkomen, en daarvoor moet men eerst weten hoe zij ontstaat. En weer in de praktijk: eigen situaties met voorbeelden van irritatie/woede. Ook komt de vraag aan de orde: hebben emoties wel een positieve functie? Nee, op zichzelf niet! Het is lijden (passief) en dat staat tegenover leiden (actief)! Emoties zijn alleen nuttig voor mensen die het ontbreekt aan inzicht en moed.
Miriam van Reijen (Breda,1946) is afgestudeerd in de sociale filosofie en ethiek (Nijmegen, 1974), en in de cultuur- en godsdienstsociologie (Nijmegen, 1983). Van 1973 -1985 was zij o.a. wetenschappelijk medewerker filosofie aan de medische faculteit van de Katholieke Universiteit Nijmegen, en docent aan diverse hogere beroepsopleidingen, o.a. voor maatschappelijk werkers en voor architecten. Na een verblijf van 6 jaar in Nicaragua Latijns-Amerika woont en werkt zij sinds 1990 weer in Breda. Van 1998 t/m 2010 was zij o. a. docent filosofie en ethiek aan de Academie voor Sociale Studies van Avans Hogeschool, Breda en aan de opleiding Social Work van Fontys Hogeschool, Tilburg en Eindhoven. Vanaf 1996 en nog steeds is zij werkzaam als docent aan de Senioren Academie Brabant (HOVO) van de Universiteit van Tilburg. Omdat zij altijd filosofie heeft gedoceerd aan beroepsopleidingen is zij in staat filosofie, beter gezegd: het filosoferen, toe te passen op de concrete levens- en beroepspraktijk. Sinds 2010 verzorgt zij dan ook als hoofddocent een opleiding Filosofie in de Praktijk op de Internationale School voor Wijsbegeerte in Leusden, met drie mogelijke specialisaties als beroepsopleiding daarna: filosofisch consulent, socratisch gespreksleider en kinder- en jongerenfilosoof.
Relevante publicaties i.v.m. de workshop: - Filosoferen over emoties, Reeks Sociale Wetenschappen, Soest, 1995, (4e druk 2003) - Emoties.Van stoïcijnse apatheia tot heftige liefde. (red. M. van Reijen), Klement, Kampen, 2005: Inleiding; Hoofdstuk 2: Een stoïcijnse filosofie van emoties; Hoofdstuk 3: Spinoza over de passies: lijden of leiden? (2e druk 2007) - Spinoza: De geest is gewillig maar het vlees is sterk, Klement, Kampen, 2008 (vijfde druk 2009).
Meer informatie: zie website www.filosofischcafegroningen.
Kosten 65 euro (exclusief lunch op zaterdag).
Plaats: nader te bepalen in de binnenstad van Groningen.
Maximaal aantal deelnemers 22. Minimum aantal 18.
Opgave voor deze workshop vanaf 15 september (!) per mail naar