LOFAR and the End of Darkness
Hereplein 73 Groningen
Prof. dr. Saleem Zaroubi
- We live in an expanding Universe that initially was very dense, hot, opaque and uniform. However, while expanding, it gradually cooled down and the glow of the primordial radiation faded into darkness. Around 0.4 million years after the Big Bang the gas in the Universe cools enough for the gas to become neutral. About 400 million years after the Big Bang, the darkness ended with the formation of the first stars and Black Holes in the Universe. These objects started ionizing their surroundings until they transformed the gas in the Universe from neutral to ionized again.
Our understanding of this crucial era, known as the Epoch of Reionization (EoR), is currently very poor and most of the research in this area is driven by theory with little observational evidence. However, with the completion of the Dutch-led radio telescope, LOFAR (LOw Frequency Array), the observational landscape will dramatically change. LOFAR will allow the observation of neutral hydrogen during the Epoch of Reionization, thus shedding light on what happened during this period when the Universe started forming stars and galaxies.
foto : Corien Uffen
LOFAR: ’s werelds grootste radiotelescoop
LOFAR is een uniek ICT-project dat is ontstaan uit de ambitie van Nederlandse sterrenkundigen om het prille begin van ons Heelal waar te nemen. Daarvoor is een radiotelescoop nodig die honderd maal gevoeliger is dan de huidige telescopen. LOFAR iz zo'n radiotelescoop, met een netwerk van duizenden sensoren. Die kleine antennes zijn verdeeld over een gebied met een diameter van 100 kilometer in Nederland en gekoppeld aan een supercomputer via een uitgestrekt glasvezelnetwerk. Daarnaast worden minstens 8 stations met antennes in Duitsland (5), Groot-Brittannië (1), Frankrijk (1) en Zweden (1) gebouwd en aangesloten op het Nederlandse netwerk. Daarmee bereikt LOFAR een 15x hogere beeldscherpte.
LOFAR vergt grensverleggend ICT-onderzoek
Nooit eerder is een instrument ontwikkeld met capaciteiten voor verwerking van signalen en data op deze schaal. Om het LOFAR sensornetwerk te kunnen realiseren moet grootschalig ICT-onderzoek plaatsvinden naar onder andere:
- het verwerken van en het herkennen van patronen in ongekend grote hoeveelheden data,
- de mogelijkheden om interactief inzicht te krijgen in complexe multi-dimensionale datasets via visualisatie,
- het efficiënt koppelen van gedistribueerde rekenkracht en dataopslagcapaciteit.